BÀI VIẾT CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI

Thứ ba - 07/05/2024 03:15

BÀI VIẾT CHUYÊN ĐỀ "TƯ TƯỞNG ĐỔI MỚI TRONG LÃNH ĐẠO, QUẢN TRỊ NHÀ TRƯỜNG"

BÀI VIẾT CHUYÊN ĐỀ
TƯ TƯỞNG ĐỔI MỚI TRONG LÃNH ĐẠO, QUẢN TRỊ NHÀ TRƯỜNG

Chúng ta đều đã biết rằng: Đổi mới quản lý giáo dục trong nhà trường là một tất yếu khách quan và cũng sự đòi hỏi thật sự cấp thiết của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Quan điểm mới về quản lý nhà trường là quan điểm hiện đại và phù hợp với thực tiễn phát triển KT-XH và phát triển giáo dục trong thời đại hội nhập, kinh tế tri thức và phát triển KH&CN.
          Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đề cao tính chủ động, sáng tạo của cán bộ quản lý, giáo viên; nhất là với hiệu trưởng, hiệu phó các cơ sở giáo dục phổ thông. Vì vậy, cần đổi mới tư duy về quản trị nhà trường, đặc biệt là quản trị nhân sự.
          Công tác quản trị nhà trường có vai trò quan trọng, là điều kiện quyết định chất lượng giáo dục của nhà trường. Song để quản trị tốt lại không dễ, đó là cả nghệ thuật, đòi hỏi phải có kiến thức, sự tinh tế và khéo léo của người quản lý.
Trong tư tưởng đổi mới quản trị nhà trường, Hiệu trưởng đóng vai trò vô cùng quan trọng, vì mọi đường lối, chính sách, đổi mới cuối cùng sẽ phải được thực hiện ở nhà trường. Trong đó, Hiệu trưởng có trách nhiệm xây dựng kế hoạch giáo dục để cụ thể hóa các mục tiêu đổi mới sao cho phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, khả năng tiếp thu của học sinh. Để đổi mới thành công, trước tiên Hiệu trưởng phải là một giáo viên đổi mới. Người đứng đầu vừa xác định mục tiêu, kế hoạch đổi mới, tập trung các nguồn lực (nhân lực, tài lực, vật lực) để thực hiện kế hoạch đổi mới và kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm, điều chỉnh lộ trình, mục tiêu đổi mới, kiên định với mục tiêu, lộ trình và kế hoạch đổi mới của đơn vị. Mô hình mới thể hiện rõ hơn các vai trò của Hiệu trưởng là tập trung vào lãnh đạo để phát triển nhà trường, quan tâm đến tầm nhìn sứ mạng, tạo giá trị, xây dựng và thực hiện các chương trình hành động phát triển nhà trường, phải tự chủ và chịu trách nhiệm giải trình về các vấn đề cơ bản: Xây dựng các mục tiêu kế hoạch, tổ chức và nhân sự, dạy học và giáo dục, tài chính và tài sản, huy động cộng đồng với luồng thông tin đa chiều, nhiều luồng…
Những vai trò trên đòi hỏi người Hiệu trưởng cần có những năng lực mới để đáp ứng yêu cầu: Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; Chuyển phát triển giáo dục và đào tạo từ chủ yếu theo số lượng sang chú trọng chất lượng và hiệu quả; Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục; Tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các nhà trường; Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ giáo viên.Vì thế, người Hiệu trưởng cần phải đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm phải sáng tạo và phát huy hết năng lực của mình cho sự phát triển của nhà trường. Muốn đạt được những yêu cầu đổi mới trong nhà trường, người Hiệu trưởng cần nghiên cứu những vấn đề sau:
1. Nắm vững “văn hóa” nhà trường
Văn hóa nhà trường là một tập hợp các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử… đặc trưng của một trường học, tạo nên sự khác biệt với các tổ chức khác. Văn hóa nhà trường liên quan đến toàn bộ đời sống vật chất, tinh thần của một nhà trường. Nó biểu hiện trước hết trong tầm nhìn, sứ mạng, triết lý, mục tiêu, các giá trị, phong cách lãnh đạo, quản lý… bầu không khí tâm lý. Thể hiện thông qua các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng xử… được xem là tốt đẹp và được mỗi người trong nhà trường chấp nhận. Vì lẽ đó, vai trò của Hiệu trưởng trong lãnh đạo phát triển văn hóa nhà trường là rất to lớn vì Hiệu trưởng có vai trò quyết định chi phối sự phát triển văn hóa nhà trường
2. Có chiến lược phát triển nhà trường theo từng năm học và giai đoạn.
Cần hiểu rằng kế hoạch chiến lược phát triển nhà trường là bản kế hoạch, trong đó có những định hướng lớn thể hiện hình ảnh hiện thực trong tương lai mà nhà trường mong đạt tới và các giải pháp chiến lược để đạt được trên cơ sở khả năng hiện tại, đảm bảo cho nhà trường có được sự phát triển vượt bậc. Cũng cần nắm rõ các khái niệm: Sứ mạng khẳng định mục đích, lý do sự tồn tại của nhà trường, các lĩnh vực phục vụ ưu tiên và cách thức phục vụ nhà trường sẽ thực hiện để thỏa mãn nhu cầu giáo dục học sinh. Giá trị là điều mà nhà trường cam kết thực hiện cho các bên có liên quan, các nguyên tắc chỉ đạo hành vi của các thành viên trong nhà trường. Tầm nhìn là ý tưởng về tương lai của nhà trường có thể đạt được, thể hiện mong muốn của nhà trường và cộng đồng. Tầm nhìn chỉ rõ quang cảnh hiện thực, tin cậy và hấp dẫn của tương lai.Tầm nhìn là mục tiêu vẫy gọi, nó chỉ ra cầu nối từ hiện tại tới tương lai.
3. Phát triển đội ngũ cán bộ, giáo viên và nhân viên.
Đội ngũ cán bộ, viên chức là lực lượng cơ bản tham gia xây dựng và phát triển nhà trường, trong đó đội ngũ giáo viên có vai trò quyết định đến chất lượng giáo dục của nhà trường. Vì vậy, người Hiệu trưởng phải nắm rõ vai trò quản lý của mình. Cụ thể, Hiệu trưởng phải xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo thông qua việc quản lý phát triển đúng định hướng và có hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
4. Huy động mọi nguồn lực phát triển nhà trường
Hiệu trưởng cần nắm vững nguồn lực của nhà trường là tập hợp các yếu tố mà nhà trường sử dụng để thực hiện nhiệm vụ, bao gồm: nhân lực, tài chính, vật chất, thông tin. Trên cơ sở nắm vững các nhân tố bên trong và bên ngoài nhà trường ảnh hưởng đến nguồn lực, Hiệu trưởng xác định được vai trò của mình trong việc huy động các nguồn lực phát triển nhà trường. Quy trình huy động các nguồn lực phát triển nhà trường thực chất là thực hiện các chức năng quản lý, đó là các chức năng xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra. Lập kế hoạch huy động các nguồn lực của nhà trường là thiết lập một hệ thống các vị trí cho mỗi cá nhân và bộ phận, sao cho các cá nhân và bộ phận có thể kết hợp với nhau một cách tốt nhất để thực hiện các mục tiêu về huy động các nguồn lực của nhà trường. Lãnh đạo huy động các nguồn lực trong nhà trường là việc định ra chủ trương đường lối, mục đích, tính chất, nguyên tắc hoạt động của nhà trường để huy động các nguồn lực. Kiểm tra là quá trình xem xét các hoạt động nhằm mục đích làm cho các hoạt động đạt kết quả tốt hơn, đồng thời kiểm tra giúp phát hiện ra những sai sót, sai lệch để có biện pháp khắc phục đảm bảo cho hoạt động huy động các nguồn lực thực hiện đúng hướng.
5. Quản lý các hoạt động day học nhằm phát huy chất lượng các môn học, hoạt động giáo dục của học sinh, phát triển năng lực phẩm chất, năng lực của học sinh.
Lãnh đạo và quản lý phát triển giáo dục toàn diện trẻ là các hoạt động giúp trẻ phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản hình thành nhân cách con người Việt Nam, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân chuẩn bị cho trẻ tiếp tục học lên lớp trên. Hiệu trưởng cần phải trang bị cho mình cách nhìn mới về chương trình quản lý giáo dục, đó là: Tập trung vào việc lãnh đạo quản lý nhà trường là một vấn đề cấp thiết, vì xu hướng đẩy mạnh phát triển toàn cầu đang đặt ra những cơ hội và thách thức đối với sự phát triển. Tập trung vào việc lãnh đạo quản lý, vào sự đổi mới, thực tế hiện nay cần phải thay đổi một số vấn đề như sau: Đối với giáo viên cần phát triển về chuyên môn nghiệp vụ, cần đảm bảo về chế độ chính sách…. Đối với học sinh vẫn còn một số em chậm phát triển trí tuệ, hạn chế về năng lực.
Hiệu trưởng luôn quan tâm, tổ chức bồi dưỡng giáo viên, kiểm tra tập trung và định hướng dạy sát đối tượng học sinh. Tăng cường cho giáo viên đi dự giờ thực hành các tiết dạy. Giáo viên trong tổ chuyên môn, giáo viên giỏi cấp tỉnh, cấp huyện trách nhiệm dìu dắt giáo viên trẻ qua công việc cụ thể như rút kinh nghiệm dự giờ, hướng dẫn soạn giảng, nhất là những kỹ năng sử lý tình huống của học sinh trong giờ hoạt động, quan trọng hơn là giáo viên tự nhìn nhận, điều chỉnh lại hiệu quả giảng dạy của mình.
6. Đảm bảo tính dân chủ, công bằng trong nhà trường.
Muốn đổi mới quản lý giáo dục trong nhà trường, Hiệu trưởng cầnphát huy tốt Quy chế dân chủ trong trường học. Cụ thể, thành lập Ban chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ trong đơn vị. Trong sinh hoạt hàng tháng của chi bộ, đều có đánh giá tình hình hoạt động của tổ chức đoàn thể và định hướng cho hoạt động trong tháng tiếp theo. Giữa Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng có xây dựng bảng phân công trách nhiệm vào đầu mỗi năm học và phổ biến đến cán bộ, giáo viên để tiện liên hệ trong công việc. Hiệu trưởng lắng nghe và tiếp thu những ý kiến của cá nhân, tổ chức, đoàn thể trong nhà trường thông qua họp Hội đồng sư phạm, sinh hoạt tổ chuyên môn, hoạt động đoàn thể, cha mẹ học sinh, trao đổi trực tiếp của cá nhân ... và có biện pháp giải quyết đúng theo chế độ, chính sách hiện hành của Nhà nước, theo nội quy, quy chế, điều lệ của nhà trường và phù hợp với thẩm quyền, trách nhiệm của Hiệu trưởng. Đảm bảo nghiêm túc việc công khai kế hoạch hoạt động, tài chính; thi đua khen thưởng; công khai những việc đối với giáo viên, phụ huynh, học sinh được biết, được tham gia ý kiến. Nhờ vậy, hoạt động của các nhà trường đi vào nền nếp, giữ vững khối đoàn kết nội bộ.
Trong quá trình tổ chức dạy học trực tiếp, nhà trường ưu tiên các nội dung cốt lõi, cơ bản của chương trình; đồng thời tiếp tục củng cố các điều kiện hạ tầng công nghệ thông tin, trang thiết bị, phương tiện để sẵn sàng chuyển sang hình thức dạy học khác khi dịch bệnh diễn biến phức tạp.
Hiệu trưởng cần đổi mới cách làm việc, từ lãnh đạo các đoàn thể, lãnh đạo các tổ chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm và cả từng giáo viên. Quản lý giáo dục không chỉ quản lý con người mà quan trọng là quản lý công việc, quản lý kế hoạch và chiến lược. Chỉ có quản lý công việc thì mọi người làm việc mới tự giác và có hiệu quả thật sự, còn quản lý con người thì làm việc chỉ với mục đích đối phó. Lãnh đạo, quản trị nhà trường phải tin tưởng, tôn trọng cấp dưới và tập hợp quần chúng. Bên cạnh hiệu trưởng, phó hiệu trưởng cũng phải có năng lực vận động và tập hợp quần chúng. Làm việc phải khoa học, đều tay và có tinh thần trách nhiệm cao.
Như vậy, để thực hiện đổi mới quản lý hơn ai hết người hiệu trưởng phải biết tự đổi mới mình. Phải là người vừa nắm bắt thông tin, vừa kiểm soát thông tin và biết cách xử lý thông tin hợp tình, hợp lý và phải có tính sáng tạo. Việc nắm bắt và xử lý thông tin của Hiệu trưởng cũng phải khách quan, độ lượng. Tính sáng tạo của hiệu trưởng được thể hiện qua vai trò lãnh đạo, hoạch định về chiến lược, tầm nhìn sứ mệnh của nhà trường. Người lãnh đạo không chỉ làm đúng, làm tròn kế hoạch mà cần có chiến lược và sáng tạo riêng. Người lãnh đạo phải biết tìm ra cơ chế quản lý dựa trên hành lang pháp lý để phát huy mọi khả năng của từng cá nhân, các bộ phận. Sự tương tác đó sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp để phát triển nhà trường theo chiều hướng đi lên. Ngoài ra Hiệu trưởng phải biết chia sẻ, động viên, giúp đỡ  kịp thời anh em và làm tốt công tác thi đua khen thưởng để động viên về mặt tinh thần cho anh em. Tuy đó chỉ là những quan tâm nhỏ, nhưng thấy ban giám hiệu chăm lo và quan tâm thì sẽ thu phục được quần chúng từ đó họ cũng an tâm và sẽ cống hiến nhiều hơn.
Với việc đổi mới tư tưởng trong lãnh đạo, quản trị nhà trường nêu trên năm học 2023-2024 nhà trường đã có rất nhiều kết quả trong công tác, hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu kế hoạch đề ra.
Người viết
Nguyễn Thị Liễu

Tác giả: Tiểu học số 2 Mường Mươn